Aşağıda, bir gastroenterolog tıbbi dilini kullanarak “İltihabi Bağırsak Hastalıkları (İBH)” başlığı altında hazırlanmış, güncel literatüre dayanan ve akademik bir makale üslubunda bir metin bulabilirsin:

Giriş

İltihabi bağırsak hastalıkları (İBH), başta Crohn hastalığı ve ülseratif kolit olmak üzere, kronik, tekrarlayan bağırsak inflamasyonlarıdır. Klinik seyir yalnızca gastrointestinal semptomları değil; aynı zamanda ciddi komplikasyonlar (fistül, striktür, malign dönüşüm gibi) riski nedeniyle multidisipliner yönetim gerektirir (guncel.tgv.org.tr, drahmetdobrucali.com).

Epidemioloji ve Küresel Eğilimler

Son veriler, İBH’nin dünya genelinde, özellikle gelişmekte olan ülkelerde hızla artan bir prevalansa sahip olduğunu göstermektedir (Frontiers, Nature). Finlandiya’da yapılan bir kohort çalışmasına göre, yıllık insidans 28’den 48’e yükselmiştir (PMC). Ayrıca uluslararası bir ortak metin, erken tanı, multidisipliner tedavi ve sağlık sistemi altyapısının güçlendirilmesi ihtiyacını vurgulamaktadır (Nature).

Patogenez ve Tanı Yaklaşımları

IBD’nin patogenezinde genetik faktörler, immün yanıtlar, epitel hücre mutasyonları ve mikrobiyal bozulma etkilidir. Özellikle mutant epitel hücrelerin inflamasyonun yayılmasında kritik rol oynadığı son zamanlarda öne çıkan bir modeldir (arXiv). Ayrıca periodontal hastalıklar ve IBD arasında “oral-gut aksı” bağlamında bir etkileşim olduğu ileri sürülmekte ve bu da inflamasyonun iki sistem arasında yayılabileceğini ima etmektedir (arXiv).

Tanıda ise, endoskopik değerlendirme kritik bir yer tutar. Mayo endoskopik skoru (MES) gibi araçlar kullanılırken, yapay zekâ destekli sistemlerle obj etmek ve skorlama varyasyonlarını azaltmak hedeflenmektedir (arXiv).

Tedavi ve Güncel Gelişmeler

Medikal tedavide, hedeflenen inflamasyon baskılanması ve semptom kontrolü önceliklidir. Vedolizumab (Entyvio) gibi anti-integrin ajanları, TNF blokörlerine yanıt vermeyen orta-şiddetli olgularda etkili ve güvenli bir seçenektir (Vikipedi).

Ayrıca mirikizumab (Omvoh) adlı anti-IL‑23 monoklonal antikoru, yakın zamanda ülseratif kolit için FDA ve AB onayı almış olup, 2025 itibarıyla Crohn hastalığında da endikasyon kapsamı genişletilmiştir (Vikipedi).

Yeni tedavi paradigması olarak, vagus sinir stimülasyonunun (VNS) inflamasyonu düzenleyerek semptomları azalttığına dair umut verici bulgular vardır. Küçük klinik çalışmalarda günlük uygulanan non-invaziv VNS yöntemleriyle semptomlar ve inflamasyon belirteçlerinde anlamlı düşüşler kaydedilmiştir (time.com).

Diyet ve Destekleyici Tedaviler

Crohn hastalığında elemental diyet, remisyon sağlama konusunda etkili olabilir; ancak uzun dönem etkinliğine dair veri sınırlıdır (Vikipedi). Probiotiklerin ulceratif kolitte semptomatik remisyonu artırabileceğine dair düşük düzeyde kanıtlar mevcuttur; Crohn’da ise net fayda gösterilememiştir (Vikipedi). Ayrıca düşük-FODMAP diyeti İBH’de önerilmemektedir (Vikipedi).

Psikososyal destek, stres yönetimi, egzersiz ve beslenme tedavileri, tedavi başarısını ve yaşam kalitesini artıran önemli tamamlayıcı stratejilerdir (Maltepe Tıp Fakültesi Hastanesi).

Tartışma ve Sonuç

Günümüzde İBH yönetiminde hedef remisyon sağlanması ve hastanın yaşam kalitesi üzerine odaklanılmaktadır. Yeni biyolojik ajanlar ve sinir modülasyonu gibi yenilikçi yaklaşımlar umut vaat etmektedir. Küresel düzeyde eğitim, sağlık sistemi entegrasyonu, multidisipliner iş birliği ve erken tanı stratejileri kritik önem taşımaktadır (Nature).

KAYNAKLAR:

• Küresel artış ve epidemioloji: Finlandiya, evrimsel evre modelleri (PMC, Nature, Frontiers)
• Patogenez: Mutant epitel modelleri, oral-gut aksı (arXiv)
• Tanı: Yapay zekâ destekli MES değerlendirmesi (arXiv)
• Tedavi: Vedolizumab, mirikizumab, VNS (Vikipedi)
• Diyet & destek: Elemental diyet, probiyotikler, diyet yaklaşımları, psikososyal destek (Maltepe Tıp Fakültesi Hastanesi)